Kerelan, Kerhêlan
Un article de GrandTerrier.
|
|
[modifier] 1 Géolocalisation du village
Coordonnées géographiques : 47° 59' 51.32" N 4° 3' 48.54" W (lat. 47.99759, long. -4.063482)
Cartographie du lieu-dit : « Géo.Kerelan »
[modifier] 2 Explications toponymiques
Dans le Cahier n° 9 d'Arkae publié en 2007, Bernez Rouz explique l'origine du lieu-dit comme suit :
Kerelan (Kerhêlan)
Orthographe Année Source (cf. ) Référence, côte Kerhelan 1489 A.D.F. 1 G 86 Kerelan 1571 A.D.F. 1 G 108 Querelant 1656 A.D.F. 1 G 108 Kerellan 1681 A.D.F. A 38 Kerelan 1834 A.C.E-G. Ancien cadastre Kerellan 1946 I.N.S.E.E. Nomenclature Kerelan 1962 A.C.E-G. Cadastre Il faut voir dans ce nom un composé Kêr + Haelan. Hael est un nom d'homme qui signifie généreux. Le diminutif aujourd'hui disparu /an/ équivaut à /ic/. Kerhelan est à rapprocher de Kerhelou qui a la même origine.
Pour le lieu-dit, Bernez Rouz avance l'explication suivant dans son mémoire en breton et dans l'opuscule résumé publié en 1980 :
4 - ANVIOU GANT KER
a) AN ANV KER
30% eus an anvioù-lec'h studiet ganeomp a ao dezho anvioù gant KER. E 1834 eo 40% eus an atantoù a zo gant an anv KER. En o zouez m'eus nikun a hañval bezañ gant ar ster "castrum" : kastell kreñv pe kêr vogeriet a gaved gwechall gozh e-barzh Caermarthen e Bro Gembre pe Ker Ahez e Breizh.
Aet eo da get ar ster-se tro an Xvet kantved ha diwar neuze ez eus bet krouet kêrioù pe atantoù dezho un ti hepken da zigentañ, emichañs. Gant kresk ar boblañs en XIIvet kantved ze eus deuet ur bern eus an anvioù-se. Ha roet zo bet dezho anv an ozhac'h evit o disheñvalaat. Setu perak emañ al lodenn vrasañ anezho savet gant KER + anv den. Un nebeudig a zalc'h d'un anv all Ker ar Penn Sal da skouer, ha nebeutoc'h c'hoazh a zo gant KER + anv gwan Kernevez, Kervihan ...
d) KER + ANVIOU ALL -- Kerelan(Kerelan)
N'eus roud ebet eus Kerelan en dielloù, er XVIIvet kantved zoken. N'heller tostaat an anv nemet ouzk Kerelou.
KERELAN : ?
PARTIE "Les lieux de vie"
Chapitre "Les lieux habités"
Kêr "lieu habité" et, par dérivation sémantique,
"village" et "ville", connaît à partir du XIe siècle
une expansion rapide et durable puisque son utilisation en toponymie se
chiffrerait à plus de dix-huit mille noms, dont la moitié
pour le seul Finistère. A l'origine le terme kêr avait
l'acception de "endroit clos, agglomération enclose", sens conservé
par le gallois caer "forteresse". La plupart des villages d'Armorique
étaient défendus par un fossé et un talus de terre
mais, dans un contexte économique favorable et une paix relative
qui suivra l'arrêt des invasions normandes, le sens de ce terme évoluera
en "lieu habité et cultivé". Il perdra donc le sens primitif
du latin castrum pour adopter celui de villa et s'appliquera
à des groupes de maisons rurales. Plutôt rares dans les chartes
du Cartulaire de Redon (on n'en dénombre que treize), les toponymes
en Ker- se font plus nombreux dans les autres cartulaires.
A propos du terme "Helan", Albert Deshayes donne pages 340 et 341 son explication :
PARTIE "Des noms de personne"
Chapitre "Des noms de baptème bretons"
Hael, correspond au vieux breton hael "noble, généreux" (gallois hael de même sens. De ce qualificatif, parfois évolué en -an en composition et à ne pas confondre avec l'article moyen breton, découlent les noms suivants.
Hélan procède du nom ancien "Haelan" ; il se relève dans Brehéland en Sérent (56), Bréhélan en 1870, dans Créhellan en Landéhen (22), dans Kerélan en Ergué-Gabéric (29), Kerhelan en 1489, dans Kerellan en Spézet (29), Kerhelan vers 1600, dans Port-Hallan en Le Palais (56), Porzelan au XYe siècle, dans Tréffélant en Bains-sur-Oust (35), Trebhaelan au IXe siècle, et dans Tréhulan en Elven (56), Trehelan en 1427.