Chapelle de Kerdévot, sant Telo et Gwenêl en breton, Feiz ha Breiz 1926 - GrandTerrier

Chapelle de Kerdévot, sant Telo et Gwenêl en breton, Feiz ha Breiz 1926

Un article de GrandTerrier.

(Différences entre les versions)
Jump to: navigation, search
Version du 27 mars ~ meurzh 2015 à 07:17 (modifier)
GdTerrier (Discuter | contributions)

← Différence précédente
Version actuelle (4 juillet ~ gouere 2017 à 12:36) (modifier) (undo)
GdTerrier (Discuter | contributions)

 
(27 intermediate revisions not shown.)
Ligne 1: Ligne 1:
{|with=870 {|with=870
-|width=20% valign=top|{{Coupures}}+|width=20% valign=top rowspan=2|{{Coupures}}
-|width=55% valign=top|__NOTOC____NUMBERHEADINGS__+|width=55% valign=top {{jtfy}}|__NOTOC____NUMBERHEADINGS__
-<i>Le Feiz ha Breiz <ref name=Feizhabreiz>{{Feizhabreiz}}</ref>, le journal en langue bretonne de l'évêché de Quimper et de Léon, a publié en 1926 de nombreux articles sur les chapelles de Cornouaille, dont Kerdévot, et dans celle sur Ti-Man-Doué on trouve un fragment de cantique sur saint Guénolé et saint Gwenael, tous deux de retour au pays d'Ergué.</i>+<i>Le Feiz ha Breiz <ref name=Feizhabreiz>{{Feizhabreiz}}</ref>, le journal en langue bretonne de l'évêché de Quimper et de Léon, a publié en 1926 de nombreux articles sur les chapelles de Cornouaille, dont Kerdévot, et dans celle sur Ti-Man-Doué on trouve un fragment de cantique sur les saints Guénolé et Gwenael, vénérés au pays d'Ergué.</i>
- +
-Autres lectures : {{Tpg|MORVANNOU Fañch - Saint Guénaël}}{{Tpg|Kantik da Sant Ginal}}{{Tpg|Sant Gwenael}}{{Tpg|Saint Guenaël d'Ergué-Gabéric, OF-LQ 1985}}{{Tpg2|:Category:Kerdévot|Espace Kerdévot}}+
- +
|width=25% valign=top| |width=25% valign=top|
-[[Image:Feizhabreiz2.jpg|right|280px|thumb]]+[[Image:Feizhabreiz2.jpg|right|280px]]
 +|-
 +|colspan=2|
 +Autres lectures : {{Tpg|Saint Gwenhaël (6e siècle)}}{{Tpg|MORVANNOU Fañch - Saint Guénaël}}{{Tpg|Cantique de saint Guinal d'Ergué-Gabéric}}{{Tpg|Sant Gwenael}}{{Tpg|Saint Guenaël d'Ergué-Gabéric, OF-LQ 1985}}{{Tpg2|:Category:Kerdévot|Espace Kerdévot}}{{Tpg|1910-1935 Notes et coupures gabéricoises de Louis Le Guennec}}{{Tpg|VILLEMARQUÉ Théodore Hersart (de la) - Le Barzaz Breiz}}{{Tpg|CROIX-VEILLARD - Dictionnaire du patrimoine breton}}
|} |}
Ligne 13: Ligne 13:
{|width=870 {|width=870
|width=48% valign=top {{jtfy}}| |width=48% valign=top {{jtfy}}|
 +Dans l'extrait de cantique ci-dessous où les paroissiens quimpérois sont invités à faire leurs dévotion à la chapelle de Ti-Mann-Doue, on se rend compte à quel point les deux saints du 6e siècle sont vénérés au Grand Ergué, ce qui peut se comprendre car saint Gwenael est né à Kerrouz-Tréodet, qu'il y est le saint patron et que saint Guénolé s'était déplacé pour le convaincre de le suivre (saint Gwenael sera le successeur de saint Guénolé à l’abbaye de Landévennec).
 +{|with=100% |
 +|width=50% valign=top|
 +Roomp amzer
 +<br>Da Wennole
 +<br>Da zont d'ar gêr
 +<br>Eus an Erge
 +<br>Da zont d'ar ger eus an Erge
 +<br>Gant Gwenêl e ziskib neve.
 +|width=50% valign=top|
 +<i><small>(Donnons du temps)</small></i>
 +<br><i><small>(à saint Gwenolé)</small></i>
 +<br><i><small>(en revenant à la maison)</small></i>
 +<br><i><small>(depuis Ergué-Gabéric)</small></i>
 +<br><i><small>(en revenant d'Ergué à la maison)</small></i>
 +<br><i><small>(avec Gwenael son nouveau disciple)</small></i>
 +|}
 +
 +On peut se demander à quelle occasion un quimpérois rentre chez lui en revenant d'Ergué-Gabéric : est-ce après un pèlerinage ou le pardon de la chapelle de Kerdévot ? On peut aussi noter un point commun entre les deux chapelles : comme à Kerdévot, le jeudi saint précédant Pâques, un pardon muet (« <i>pardon mud</i> » en breton) est organisé à Ti-Mamm-Doue.
 +
 +Quant à la chapelle de Kerdévot, le texte breton de l'article de juin 1926 reprend les thèmes classiques historiques et iconographiques du mémorialiste Louis Le Guennec : la légende du retable arrivé de Flandres (« <i>Oter Kerdevot zo unan eus kaera labouriou kizellet war ar c'hoad e Breiz-Izel</i> » (le retable de Kerdévot est l'un des plus belles oeuvres en bois de toute la basee-Bretagne), le cantique de 1712 avec l'épisode des marins de Duguouay-Trouin ... et se termine par la gwerz « <i>Bozenn Eliant</i> » (la peste d'Elliant) de Théodore Hersart de la Villemarqué dans son « <i>Barzaz Breiz</i> ».
 +
 +L'article ne manque pas de mentionner l'existence de saint Théleau chevauchant un cerf : « <i>ouz skeudenn Sant Telo a-ramp war eur c'haro</i> ». La statue aux couleurs pastels de l’évêque en chape, mitre et crosse a été magnifiquement restaurée en décembre 1979 par le sculpteur gabéricois Laouic Saliou. La légende rapporte qu’un seigneur offrit à l’ermite Télo les terres qu’il pourrait enclore en une nuit, avant le chant du coq ; le saint se servit d’un cerf comme monture pour délimiter son nouveau territoire.
 +
 +Le saint très populaire, originaire du pays de Galles, n'est pas un grand saint officiel (bien que conseiller de saint Samson) et Albert Le Grand dans ses « <i>Vies des Saints d'Armorique</i> » ne le mentionne même pas. Seule une courte note d'A.-M. Thomas évoque la grande dévotion dont il était l'objet. Dans le « <i>Dictionnaire du Patrimoine breton</i> » d'Alain Croix et de Jean-Yves Veillard, une photo de la statue du saint à Kerdévot illustre l'article Saints, et un exemple de vénération populaire apporté par la diffusion des « <i>Buhez ar Sent</i> » (vie des Saints) aux 19e et 20 siècles.
|width=4% valign=top {{jtfy}}|&nbsp; |width=4% valign=top {{jtfy}}|&nbsp;
|width=48% valign=top {{jtfy}}| |width=48% valign=top {{jtfy}}|
- +[[Image:KerdevotLeGuennec.jpg|300px|center]]
 +<center><i>(dessin de Louis Le Guennec)</i></center>
 +<gallery caption="Sant Télo" perrow=3>
 +Image:St-Telo1.jpg
 +Image:St-Telo2.jpg
 +Image:St-Telo3.jpg
 +Image:St-Telo4.jpg
 +Image:St-Telo5.jpg
 +Image:St-Telo6.jpg
 +</gallery>
|} |}
Ligne 22: Ligne 56:
{|width=870 {|width=870
|width=48% valign=top align=justify| |width=48% valign=top align=justify|
-<big><b>Juin 1926</b></big>+<big><b>Juin 1926 - Ty-Mamm-Doue</b></big>
-Et traduction française du fragment du cantique de Ti-Mamm-Doue.+Et traduction française du fragment du cantique.
{{Citation}} {{Citation}}
KERNE - Epad miz mê, re Gerfeunteun ha re Gemper zo bet alies oc'h ober eur gwel da unan eux kaera chapeliou savet d'an Introun Varia wardro Kemper. KERNE - Epad miz mê, re Gerfeunteun ha re Gemper zo bet alies oc'h ober eur gwel da unan eux kaera chapeliou savet d'an Introun Varia wardro Kemper.
Ligne 30: Ligne 64:
Ne vo pell, e vo grêt enni ar pardon bras d'ar zul kenta a viz Gouere. Setu eta : Ne vo pell, e vo grêt enni ar pardon bras d'ar zul kenta a viz Gouere. Setu eta :
-Roomp amzer <i>(Donnons notre temps)</i>+{|width=100% style="background: whitesmoke;"|
-<br>Da Wennole <i>(à Gwenolé)</i>+|width=50% valign=top style="background: whitesmoke;"|
-<br>Da zont d'ar gêr <i>(en revenant à la maison)</i>+Roomp amzer
-<br>Eus an Erge <i>(depuis Ergué-Gabéric)</i>+<br>Da Wennole
-<br>Da zont d'ar ger eux an Erge <i>(en revenant d'Ergué à la maison)</i>+<br>Da zont d'ar gêr
-<br>Gant Gwenêl e ziskib neve. <i>(avec Gwenael son nouveau disciple)</i>+<br>Eus an Erge
- +<br>Da zont d'ar ger eus an Erge
-Ha ni ielo, ma mignoned <i>(Et nous irons mon ami)</i>+<br>Gant Gwenêl e ziskib neve.
-<br>D'ober eun dro bale <i>(faire une promenade)</i>+|width=50% valign=top style="background: whitesmoke;"|
-<br>Dre ar mêziou alaouret <i>(à la campagne verdoyante)</i>+<i><small>(Donnons du temps)</small></i>
-<br>Beteg Ty Mamm Doue ... <i>(jusqu’à Ty Mamm Doué)</i>+<br><i><small>(à saint Gwenolé)</small></i>
 +<br><i><small>(en revenant à la maison)</small></i>
 +<br><i><small>(depuis Ergué-Gabéric)</small></i>
 +<br><i><small>(en revenant d'Ergué à la maison)</small></i>
 +<br><i><small>(avec Gwenael son nouveau disciple)</small></i>
 +|-
 +|width=50% valign=top style="background: whitesmoke;"|
 +Ha ni ielo, ma mignoned
 +<br>D'ober eun dro bale
 +<br>Dre ar mêziou alaouret
 +<br>Beteg Ty Mamm Doue ...
 +|width=50% valign=top style="background: whitesmoke;"|
 +<i><small>(Et nous irons mon ami)</small></i>
 +<br><i><small>(faire une promenade)</small></i>
 +<br><i><small>(à la campagne verdoyante)</small></i>
 +<br><i><small>(jusqu’à Ty Mamm Doué)</small></i>
 +|}
{{FinCitation}} {{FinCitation}}
|width=4% valign=top align=justify|&nbsp; |width=4% valign=top align=justify|&nbsp;
|width=48% valign=top align=justify| |width=48% valign=top align=justify|
-<big><b>Novembre 1926</b></big>+<big><b>Novembre 1926 - Intron Varia Kerdevot</b></big>
-Présentation de la chapelle « Intron Varia Kerdevot ».+Présentation de la chapelle de Kerdevot.
{{Citation}} {{Citation}}
 +KERNE, PARDON AN TEIR VARI (Kendalc'h)
 +
 +Intron Varia Kerdevot
 +
 +An oferenn vintin er Sklerder, an oferenn-bred e ti Intron Varia Izel-Vor, d'ar gousperou breman da Gerdevot e parrez an Erge-Vras.
 +
 +Eur peziad mat a hend, zo d'oher evit mont di deus ar Forest. Ne iafomp ket da lonka poultrenn war hend bras Kemper da Gonk, na da gask disheol elec'h n'eus bod koad ebet war ar c'hleuniou. Deomp kentoc'h gant hend Erge-Vihan. Diskennomp goude d'ar stankenn, d'an drao-
 +nienn ledan e teu enni Ster-Jet ha Ster-Odet da veska o dour. Treuzomp Ster-Jet e Pont an Dour Gwenn ha kemeromp hend Elliant, hag e vimp buan e Penn hor beach.
 +
 +<spoiler text="Intron Varia Kerdevot ..."><i>Intron Varia Kerdevot</i> - Chapel Kerdevot zo ebars eun draonienn leun a c'hlazvez, treuzet gant eur wazig dour a ra d'ei freskadurez ; tro dro tuchennou, round o fennour. Dirazi eur c'hoad, stank an delliou ebarz: dreizo e c'hellomp gwelet pell dirazomp skeudenn skip <ref>Skip : "moan", c'est-à-dire élancé. </ref> an tour.
 +
 +Er bloavez 1701 da c'houel Maria ar Goulou e voe diskaret an tour-ze gant eur gaouad avel spountus. Mont a reas d'an traon war e-benn hag en eur dapa an douar, e flastras daou zen dindanan. Laket e voe prim war e zao, ken brao hag arôk gant eur renkennad diri a hep tu, ar vali-vaen e harz troad an tour hag hen-man e unan gant e veg lemm hag e gant toullig digor d'ar sklerijenn.
 +
 +Pa z'eer en iliz, e chomer estonètken uhel all e ia ar volz da glask beg an doen. Gwelet 'reer c'hoaz ar pez a jom eus ar gwer-koz. Warno eo merket aroueziou tier koz Breiz-izel o deus greet eur vad benag d'ar chapel : re Wengat, Treanna (Eliiant), Kerforz, Kersulgar, ar C'hastel ha Liziard. Talvout a ra c'hoaz sellet ouz eun dôlenn gaêr ki-zellet warni badiant hor Zalver, ouz skeudenn Sant Telo a-ramp war eur c'haro ha dreist-holl ouz tôl burzuduz an ôter vras aman a-us d'ei Intron Varia Kerdevot.
 +
 +Ar c'honchennou koz a lar d'omp eo an dôl-ze labour eur c'hizeller yaouank deus ar broiou estren. An Intron Varia hec'h unan a henchas e spered hag e zorn. Pa voe kempennet an tamm-koad, ar micherour a bignas anean war eur vatimant, eur vag. Lezet da vont gant he fenn he unan, houman a ieas pell pell evelse. gant ar môr. A-benn ar fin e teuas da zouara war ôd Benodet. Diredi a reas beleien an holl barreziou tro war dro da welet an tôl-labour dispar. Peb hani a glaskas kaout anean exit e iliz. Ar vag, avat, a dec'he bep tro ha den n'hellas pignat warni nemed beleien ha kuzulierien iliz an Erge-Vras. Kas a réjont ganto an dôl-ôter ebars eur c'har beteg ar chapel e oant da vat o ehan sevel d'an Intron Varia e Kerdevot. Hag en iliz laket en he zao evit trugarekaat ar Werc'hez da veze miret ar barrez ouz ar Vosenn a ree kemend a reuz war douar Elliant, en iliz-se e voe-laket an ôter vurzudus.
 +
 +Diskouez a reer c'hoaz etre Rubernard ha Nivernod en Erge-Vras, eur pont-maën a c'hoanteas ar vosenn mont dreistan. N'em gavet e kenver ar C'heiz, seto an Intron-Varia o tigouezout ganti. En he zao e oa-hi ha dremmou ken rust d'ezi ma teuas ar vosenn war he c'hiz en eur 'n em ruza. E tel ar pont, ez eus eur roc'h hag a zoug roudou troad ar Werc'hez, hag e kiehen, roudou all ; re eun troad distumm, egiz hini eul loan divalo, troad ar vosenn. Oter Kerdevot zo unan eus kaera labouriou kizellet war ar c'hoad e Breiz-Izel. N'ê ket, avat, eus ar vro. Deut eo eus bro Flandrez ; an dud enni a zoug merk eur stal eus ker vras Anvers ; eun dorn, treset gant eun houarn ru. E c'hell beza eus amzeriou an dukez Anna. Eur barn tôlennou zo livet hag alaouret warni ; gwelet a reomp ar Werc'hez o tont er bed man hag o vont d'ar bedall, o vervel astennet war eur gwele etre an euneg abostol. Goude eo douget d'an douar benniget ; tri soudard Juzeo a glask miret ouz an dud da vont ebiou ha lakat o daouarn dizakr war an arched. Neuze an daourn a zistag diouto hag a jom stardet ouz ar c'hoad ; an tri ailhon a n'em wef <ref>A n'em wef : se tordent.</ref> war an dachenn, o iudal gant ar boan. Gwelet a reomp c'hoaz an Tea hag ar Mab o lakat war benn an Intron-Varia eur gurunenn gaer aman ar Spered Santal o c'hournij a-us d'ei.
 +
 +Diou dôlen all a ziskoues d'eomp ar Rouaned e hart - tréid ar Mabig Jezus hag hor Zalver douget d'an templ. N'int nag eus amzeriou nag eus talvoudegez ar me all.
 +
 +Er vered, eur C'halvar kaer hag eur sakreteri, euh daim sapaturus d'ei: egiz kein eur pag, eur.vatinaant. Tri c'hant metr benag deus ar chapel, eus tu ar Zao-heol, eman ar feunteun iakr gant he zalbenn kizellet hag he lennou hi-, "han a c'hell an dud mont enno da eva ha da 'n em walc'hi.
 +
 +Diaes bras e ve d'an den laret peger brao eo pardon bras Gwengolo ha pegemend a dud a yak ennan, deus Brieg, Elliant, Langolen, Landudal, Kemiper ha deus a belloc'h c'hoaz. E Kerne-Izel n'eus ket kalz pardoniou hag e ye trec'h da hani Kerdevot: Goude Santez Anna ar Palud hen eo sur pardon bras ar Glaziked.
 +</spoiler>
 +<spoiler text="Kantik koz Intron Varia Kerdevot ...">Kantik koz Intron Varia Kerdevot zo bet embannet er bloavez 1891 gant an Otrou Favé, beleg. Goal birr eo : 56 pennad zo dioutan. Brezoneg fall a-walc'h a gaver ennan. D'ar mareou m'eo bet savet (1712) e oa galleg leiz ar falc'h da droc'hi etouez brezoneg treut. A c'hraz Doue, an devez hizio eo bet c'houennet an alc'houezenn-se a golle hor parkad ed.
 +
 +Ar c'hantik daoust da ze, n'eman ket ar berr halan gantan ha dont a ra dioutan a-wechou ar pez a ra talvoudegez ar gwerziou : an tan hag an nerz.
 +
 +Roet e vo d'oc'h an diverra eus ar c'hantik, hag an tanva eus e Vrezoneg drouk livet gant terzienn Bro-C'hall.
 +
 +Da ganta, ar barz, evit heuilh ar giz, a ra eur bedenn d'an Dreinded Zakr. Goude e tigas da zonj, n'eus bet morse muioc'h a zigarez da 'n em erbedi, ouz ar Werc'hez :
 +
 +« <i>Tristidigez a welan, allas! pell zo er bed
 +<br>Quernez eus bet ivez commançet da velet ,
 +<br>Assista a reomp bemdez en enterramanchou
 +<br>Demeus a dud hor c'hanton, hag en o servichou
 +<br>N'en deus nemet ar vosen, n'hon eus ket c'hoaz gaelet
 +<br>En hon touez er vro-man. Doue ra vezo meulet.</i> »
 +
 +Ar gwella tu da n'em viret ouz ar gwaligner-ze <ref>Gwaligner-se : reuziou, fléaux, malheurs.</ref> eo pedi ar Werc'hez Vari gant eur fizians vras, hag aspedi c'hoaz anel da herpel brec'h he mab. Meur a lec'h santel, gwir eo, zo bet laket dindan he ano eun tamm e pep lec'h dre Vreiz ; met ar barz <ref>Bard, poète, pôtr ar gwerziou.</ref> a gred, « hep choqui a nep faeson iliz santel ebed » eo parrez an Erge Vras an hani he deus ar wella hag an devota iliz, egiz ma verk an ano a Gerdevot.
 +
 +Neuze e teu gantan konchenn an ôter koad-kizellet a zo o' ficha ar Zantual : an Itroun-Varia o c'houlenn digant ar micherour yaouank labourat warnan ; o lavar roï d'ean ar c'haera digoll : ar baradoz. An ôter neuze zo pignet war eur vag, a deu da zouari e traon ster Gemper. Pa zigouez beleien ha kuzulierien iliz an Erge-Vraz da glask he c'haout egiz ar re all, e ya ganto a galon vat beteg o chapel neve.
 +
 +Ar vro a-bez he deus liet da c'honid gant al lec'h santell-ze. Tud Elliant :
 +
 +" <i>Attaquet oant gwechall gant eur c'hlenved kri
 +<br>Eur pestilanç dangerus, commanc a reent da vervel.
 +<br>Ken stanc a varvent bemde quen na vanque loenet
 +<br>Ha quiri d'ho c'has d'ar vorc'h d'an douar binniget.</i> "
 +
 +Tud Elliant a reas le da vont d'ober eur weladenn da Intron Varia Kerdevot gant o bannielou hag o c'hroaziou. A vec'h oant diskennet da draon ar vorc'h, ar ré glanv a wellaas d'êo, ha buan e oant pareet, an eil hag egile. Dibaoue ar burzud ze prosesion Elliant a ia ato eur wech ar bloâ da Gerdevot.
 +
 +Nag a draou kaer, a lar c'hoaz ar barz, he deus grêt ar Vamm vat ! Pet ha pet, gloazet, beuzet, brevét n'eus ket bet digaset buhe enno ganti. Hag a dud dall zo deut da welet sklerijenn, an heol benniget, goude beza soubet o daoulagad e dour ar feunteun zakr ! —« D'an dud troublet a skiant ha memez foll rentet - Kerdevot zo ordinal ur remed assuret.
 +
 +An traou laeret o unan, n'eus nemet o gouestla da Intron Varia Kerdevot, a zeu da veza ken pounner ma n'eo ken al laeron evit o stleja.
 +
 +N'eus poan gorf na poan spered ebet kement ha ne teufe ar Werc'hez a benn outo. Ar bec'herien aheurtet, kaledet, ma c'heller o c'has da Gendeyot, a gavo feiz da zont d'ar ger.
 +
 +Ar barz a zispleg goude eur renkennad vat a draou barzuduz. An hani kenta eo istor ar zouclard Deschamps eus Kemper. Heman a oa bet er bloaven .711 gant ar reder-mor brudet Duguay Trouin oc'h ober Rio-Janeiro. Pa oa ar batimanchou o tistroi en dro, eur c'halz anezo, en 'o zouez bag an Deschamps, a voe taget gant eur barr avel spontus. Pôtr Kemper hag ar re gantan a deuas ar spered d'ezo da en em ouestli da Intrôn-Varia Guerdevot. Dont a rejont yac'h pesk da zouar Breiz. Eur bern re all, avat, a ieas d'ar goueled bag hag all, korf ha madou. Deschamps hag e vignoned a voe mall ganto mont da Gerdevot. Kinnig a rejont eur chapeled kaer d'ar Werc'hez ha meur a oferenn voe laket ganto.
 +
 +Goude e teu eur dornad mat a anoiou tud het diouallet, pareet, saveteet, lod en eur bedi er chapel, lod en eur eva eus donner fennteun.
 +
 +Achui a ra hon den e gantik en eur c'houlenn diganomp, beza dik da vont da Gerdevot ; da welet splanderiou ar pardon bras. D'an deiz-se e vez digaset di ar Zakramant meulet ra vezo eus borc'h an Erge ; an ograou hizio diskaret, a zone gwechall hep distag. Ma ne gamont ket ken breman, pedennou ha kantikou ar bardonierien a zav o mouez, trezeg ar baratoz da denna, bennoz Doue ha seliou trugarezus an Intron Varia war doouar hor bro garet Breiz-lizel.
 +</spoiler>
 +F.M., diwar notennou L. ar Gwennec
 +
 +<spoiler text="Bosenn Elliant ...">N'hellomp ket plega evelse istor Intron Varia Keidevot, hep-laret eur poz, eus gwerz Bosenn Elliant. Ne gaver ket kalz kozoc'h egeti ; ha nebeud tre a dosta outi : an traiu koz alles a dalv traou kaer.
 +
 +Tre Langolen hag ar Faouet
 +<br>Eur barz santel a vez kavet ;
 +<br>Hag hen Tad Rasian anvét
 +
 +Laret en deus d'ar Faouediz
 +<br>Laket eun oferen bep miz
 +<br>Eun oferenn en hoc'h iliz.
 +
 +Eet eo ar vosenn en Elliant
 +<br>Hogen ne ket eet hep forniant
 +<br>Eet zo gat-hi seiz mil ha kant.
 +
 +E Bro Elliant, hep laret gaou,
 +<br>Ema diskennet an Ankou
 +<br>Maro an holl dud, nemed daou :
 +
 +Eur c'hroegik koz tri-ugent vloa
 +<br>Hag eur mab ken he devoa.
 +
 +Edo ar vosenn ' penn ma zi
 +<br>Pa garo Doue, teuy en ti ;
 +<br>Ni iei 'mez pa deuy, emezi.
 +
 +E kreiz Elliant, er marc'hallec'h,
 +<br>Geot da falc'hat e kafec'h.
 +
 +Nenied eun hentig eus ar c'har
 +<br>A gas re varo d'an douar.
 +
 +Kri vije 'r galon na ouelje,
 +<br>E bro Elliant, neb a vije:
 +
 +Gwel't triouec'h kar tal ar vered
 +<br>Ha triouec'h all eno ' tonet.
 +
 +Lec'h oa nao mab en eun tiad
 +<br>Eent d'an douar en em c'harrard,
 +<br>Hag o mamm baour ouz o c'harrat.
 +
 +0 zad adrenv o c'houibannat :
 +<br>Kollet gantan - e skiant-vat.
 +
 +Hi a iude, 'chalve Doue ;
 +<br>Reustlet e oa korf hag ene :
 +
 +Laket ma nao mab en douar,
 +<br>Ha me roi d'oc'h eur gouriz koar,
 +
 +A ray teir zro en dro d'ho ti
 +<br>Ha teir endro ar minic'hi,
 +
 +Nao mab am boa, am boa ganet
 +<br>Setu gad an Ankou int eet ;
 +
 +Gant an ankou e toull ma dour
 +<br>Den da roi d'in eul lommig dour !
 +
 +Leun ar vered raz ar c'hlieuniou,
 +<br>Leun an iliz 'rez 'an treuzou.
 +
 +Red eo benniga ar parkou,
 +<br>Da lakat enno ar c'horfou.
 +
 +Me wel er vered eun dervenn
 +<br>Hag en he beg eul liser wenn,
 +<br>Eet an holl dud gant ar vosen
 +
 +Ne ve kanet morse gwerz Bosenn Elliant, hep displega da heul ar gonchenn estlammus-man :
 +
 +« An de-ze eo pardon e borc'h Elliant : Eur potr yaouank o tont d'an dour gant e gezeg, a welas eun intron gaer ganti eur zae wenn, azeet war bordig ar ster, eur gouel en lie dorn. « Kas aehanon dreist, a laras-hi. — Oh! ya sur, a respontas hen. Hag hi a-ramp war dailher ar marc'h ha buan d'an tu all. Neuze an Intron a zisklerias kemend-man d'an den : « Potr yaouank, n'ouzoc'h ket piou ho peus digaset d'an tu man : Me eo ar Vosenn. Tro Breiz-Izel am eus greet, hag emaoun breman o vont d'ar vorc'h. Klev a rit tintal ar zon : kemend hani a skoio ma baz gantan, hennez varvo war an tôl ; evidoc'h n'ho peus ket ezom da gaout aon ... Ne c'hoarveo droug ebet na ganoe'h na gant ho mamm. »
 +
 +N'he deus ket laret gevier ; rag ar zon eo merket enni.
 +
 +Maro an holl tud nemed daou
 +<br>Eur chroegik koz tri-ugent vloa
 +<br>Hag eur mab hepken he devoa ...
 +N'ouzoc'h ket penoz, a dare unan, e voe kavet an tu da gas ar vosenn, mez deuz ar vro ? o kana anei. Pa n'em zantas diskleriet, e troc'has kwit. Ar gwella tu eta evit kas ar Vosenn diwar hon tro eo he c'hana. Setu perak, diwar an de-ze, n'eus bet gwelét morse diou anei.
 +</spoiler>
 +<i>Tennet eus leor « Barzaz-Breiz » Kermarker.</i>
{{FinCitation}} {{FinCitation}}
|} |}
Ligne 73: Ligne 271:
| avancement=2 | avancement=2
}} }}
-[[Category:Reportages|L1926{{PAGENAME}}]][[Catégorie:Bzh|5{{PAGENAME}}]][[Catégorie:Gwenael| {{PAGENAME}}]]+[[Category:Reportages|L1926{{PAGENAME}}]][[Catégorie:Bzh|5{{PAGENAME}}]][[Catégorie:Gwenael| {{PAGENAME}}]][[Catégorie:Kerdévot|71926{{PAGENAME}}]]

Version actuelle

Catégorie : Journaux
Site : GrandTerrier

Statut de l'article :
  Image:Bullorange.gif [Développé]
§ E.D.F.

Le Feiz ha Breiz [1], le journal en langue bretonne de l'évêché de Quimper et de Léon, a publié en 1926 de nombreux articles sur les chapelles de Cornouaille, dont Kerdévot, et dans celle sur Ti-Man-Doué on trouve un fragment de cantique sur les saints Guénolé et Gwenael, vénérés au pays d'Ergué.

Autres lectures : « Saint Gwenhaël (6e siècle) » ¤ « MORVANNOU Fañch - Saint Guénaël » ¤ « Cantique de saint Guinal d'Ergué-Gabéric » ¤ « Sant Gwenael » ¤ « Saint Guenaël d'Ergué-Gabéric, OF-LQ 1985 » ¤ « Espace Kerdévot » ¤ « 1910-1935 Notes et coupures gabéricoises de Louis Le Guennec » ¤ « VILLEMARQUÉ Théodore Hersart (de la) - Le Barzaz Breiz » ¤ « CROIX-VEILLARD - Dictionnaire du patrimoine breton » ¤ 

[modifier] 1 Présentation

Dans l'extrait de cantique ci-dessous où les paroissiens quimpérois sont invités à faire leurs dévotion à la chapelle de Ti-Mann-Doue, on se rend compte à quel point les deux saints du 6e siècle sont vénérés au Grand Ergué, ce qui peut se comprendre car saint Gwenael est né à Kerrouz-Tréodet, qu'il y est le saint patron et que saint Guénolé s'était déplacé pour le convaincre de le suivre (saint Gwenael sera le successeur de saint Guénolé à l’abbaye de Landévennec).

Roomp amzer
Da Wennole
Da zont d'ar gêr
Eus an Erge
Da zont d'ar ger eus an Erge
Gant Gwenêl e ziskib neve.

(Donnons du temps)
(à saint Gwenolé)
(en revenant à la maison)
(depuis Ergué-Gabéric)
(en revenant d'Ergué à la maison)
(avec Gwenael son nouveau disciple)

On peut se demander à quelle occasion un quimpérois rentre chez lui en revenant d'Ergué-Gabéric : est-ce après un pèlerinage ou le pardon de la chapelle de Kerdévot ? On peut aussi noter un point commun entre les deux chapelles : comme à Kerdévot, le jeudi saint précédant Pâques, un pardon muet (« pardon mud » en breton) est organisé à Ti-Mamm-Doue.

Quant à la chapelle de Kerdévot, le texte breton de l'article de juin 1926 reprend les thèmes classiques historiques et iconographiques du mémorialiste Louis Le Guennec : la légende du retable arrivé de Flandres (« Oter Kerdevot zo unan eus kaera labouriou kizellet war ar c'hoad e Breiz-Izel » (le retable de Kerdévot est l'un des plus belles oeuvres en bois de toute la basee-Bretagne), le cantique de 1712 avec l'épisode des marins de Duguouay-Trouin ... et se termine par la gwerz « Bozenn Eliant » (la peste d'Elliant) de Théodore Hersart de la Villemarqué dans son « Barzaz Breiz ».

L'article ne manque pas de mentionner l'existence de saint Théleau chevauchant un cerf : « ouz skeudenn Sant Telo a-ramp war eur c'haro ». La statue aux couleurs pastels de l’évêque en chape, mitre et crosse a été magnifiquement restaurée en décembre 1979 par le sculpteur gabéricois Laouic Saliou. La légende rapporte qu’un seigneur offrit à l’ermite Télo les terres qu’il pourrait enclore en une nuit, avant le chant du coq ; le saint se servit d’un cerf comme monture pour délimiter son nouveau territoire.

Le saint très populaire, originaire du pays de Galles, n'est pas un grand saint officiel (bien que conseiller de saint Samson) et Albert Le Grand dans ses « Vies des Saints d'Armorique » ne le mentionne même pas. Seule une courte note d'A.-M. Thomas évoque la grande dévotion dont il était l'objet. Dans le « Dictionnaire du Patrimoine breton » d'Alain Croix et de Jean-Yves Veillard, une photo de la statue du saint à Kerdévot illustre l'article Saints, et un exemple de vénération populaire apporté par la diffusion des « Buhez ar Sent » (vie des Saints) aux 19e et 20 siècles.

 
(dessin de Louis Le Guennec)


[modifier] 2 Transcription

Juin 1926 - Ty-Mamm-Doue

Et traduction française du fragment du cantique.

KERNE - Epad miz mê, re Gerfeunteun ha re Gemper zo bet alies oc'h ober eur gwel da unan eux kaera chapeliou savet d'an Introun Varia wardro Kemper.

Ne vo pell, e vo grêt enni ar pardon bras d'ar zul kenta a viz Gouere. Setu eta :

Roomp amzer
Da Wennole
Da zont d'ar gêr
Eus an Erge
Da zont d'ar ger eus an Erge
Gant Gwenêl e ziskib neve.

(Donnons du temps)
(à saint Gwenolé)
(en revenant à la maison)
(depuis Ergué-Gabéric)
(en revenant d'Ergué à la maison)
(avec Gwenael son nouveau disciple)

Ha ni ielo, ma mignoned
D'ober eun dro bale
Dre ar mêziou alaouret
Beteg Ty Mamm Doue ...

(Et nous irons mon ami)
(faire une promenade)
(à la campagne verdoyante)
(jusqu’à Ty Mamm Doué)

 

Novembre 1926 - Intron Varia Kerdevot

Présentation de la chapelle de Kerdevot.

KERNE, PARDON AN TEIR VARI (Kendalc'h)

Intron Varia Kerdevot

An oferenn vintin er Sklerder, an oferenn-bred e ti Intron Varia Izel-Vor, d'ar gousperou breman da Gerdevot e parrez an Erge-Vras.

Eur peziad mat a hend, zo d'oher evit mont di deus ar Forest. Ne iafomp ket da lonka poultrenn war hend bras Kemper da Gonk, na da gask disheol elec'h n'eus bod koad ebet war ar c'hleuniou. Deomp kentoc'h gant hend Erge-Vihan. Diskennomp goude d'ar stankenn, d'an drao- nienn ledan e teu enni Ster-Jet ha Ster-Odet da veska o dour. Treuzomp Ster-Jet e Pont an Dour Gwenn ha kemeromp hend Elliant, hag e vimp buan e Penn hor beach.

§ Intron Varia Kerdevot ...

§ Kantik koz Intron Varia Kerdevot ...

F.M., diwar notennou L. ar Gwennec

§ Bosenn Elliant ...

Tennet eus leor « Barzaz-Breiz » Kermarker.

[modifier] 3 Coupures de presse

[modifier] 4 Annotations

  1. « Feiz ha Breiz » est le premier journal hebdomadaire en langue bretonne, fondé en 1865 par le vicaire général Léopold-René de Léséleuc, sous la mandature de Mgr Sergent, et diffusé jusqu'en 1884, puis de 1899 à 1944, et enfin depuis 1945. De 1865 à 1883 la direction et rédaction furent assurées par Gabriel Morvan, puis par l'abbé Nédélec. En 1911, l'abbé Jean-Marie Perrot, rédacteur pour Feiz ha Breiz depuis 1902 en prend la direction jusqu'à sa mort en 1943. La revue Kroaz Breiz succéda de 1948 à 1950 à la revue Feiz ha Breiz, puis changea de nom pour s’appeler Bleun-Brug (1951-1984) quand elle commença à publier des articles en français. [Ref.↑]
  2. Skip : "moan", c'est-à-dire élancé. [Ref.↑]
  3. A n'em wef : se tordent. [Ref.↑]
  4. Gwaligner-se : reuziou, fléaux, malheurs. [Ref.↑]
  5. Bard, poète, pôtr ar gwerziou. [Ref.↑]


Thème de l'article : Coupures de presse relatant l'histoire et la mémoire d'Ergué-Gabéric

Date de création : octobre 2006    Dernière modification : 4.07.2017    Avancement : Image:Bullorange.gif [Développé]