An dommerien, les chauffeurs, Feiz ha Breiz 1908 - GrandTerrier

An dommerien, les chauffeurs, Feiz ha Breiz 1908

Un article de GrandTerrier.

Revision as of 26 octobre ~ here 2012 à 06:30 by GdTerrier (Discuter | contributions)
Jump to: navigation, search
Catégorie : Journaux
Site : GrandTerrier

Statut de l'article :
  Image:Bullorange.gif [Développé]
§ E.D.F.

Une histoire racontée par Jean-Louis Prigent [1] mettant en scène des « Dommerien » dans le camp des Révolutionnaires de 1789, publiée en juin 1908 dans Feiz ha Breiz [2], le journal en langue bretonne édité par l'évêché de Quimper et de Léon.

Autres lectures : « La vision de Déguignet sur les apports et méfaits de la Grande Révolution » ¤ « Kergoant, Kergoan » ¤ « 1795 - Vente et adjudication de la tenue de Ty Plouz » ¤ 

1 Présentation

L'histoire se passe à Kergoant, village situé au nord-est de la commune d'Ergué-Gabéric, en plein affrontement entre Chouans et Républicains lors de la Grande Révolution de 1789 :

  • les chouans sont nommés sous les seuls termes « ar Chouanted »,
  • les prêtres réfractaires sont désignés par les Révolutionnaires comme « al labouz-du (oiseaux noirs), « ar sae zu » (sarraus noirs), « al loan-du » (laines noirs).
  • les révolutionnaires sont appelés en breton « an dispac'herien », « ar Republikaned », « ar bleizi-ze » (ces loups-là), et également « an Dommerien » (les chauffeurs).

Pourquoi les chauffeurs ? Parce que la technique de ces tortionnaires pour obtenir des aveux était de mettre leurs victimes sur les flammes d'un feu, du moins leurs pieds. Ici la couleur locale veut que le feu soit allumé dans la cheminée sous une « billig ruz » (plaque à crêpes "rouge").

Ce qui étonne dans ce texte, c'est le fait que le journal catholique associe les chauffeurs aux révolutionnaires alors qu'ils étaient généralement perçus comme des sympathisants chouans. Annick Le Douguet a étudié les méfaits et procès des chauffeurs en Cornouaille ( « Langolen, chronique d'un village de Basse-Bretagne », « Les Tommerien, redoutables hordes de chauffeurs, sèment la violence et la mort à Pleuven et à Clohars-Fouesnant  » ) :

  • « Cette horde de scélérat a pris naissance à Langolen, dans le canton de Briec, déjà fortement ébranlé par les excès de la chouannerie ».
  • « Organisée sur le mode armé, cette horde s'est inspirée des méthodes chouannes pour se livrer à des opérations de brigandage dans la campagne ».

Ici le journaliste de « Feiz ha Breiz » présente les choses différemment : les chauffeurs sont dans le camp des révolutionnaires, et leur but est de terroriser les bons paroissiens et leurs anciens prêtres réfractaires.

 
En 1908 les chauffeurs, constitués à la Révolution, sévissent toujours !
En 1908 les chauffeurs, constitués à la Révolution, sévissent toujours !


2 Transcription

Pajennad 184 :

An Dommerien

(An dra-ma a zo bet kountet da genta gant an Tad Scao, p'edo c'hoaz var ar studi)

Koan a zo drebet hag oll dud an ti a zo azezet endro d'an daol : en eun tu e veler an tad koz gant e zaou vab bihan, Jozefik hag Herveik, enn tu all ar mevellien hag an ozac'h, o lenn buez sent Laurans. Herveik a rea skrijadennou bep an amzer, hag a veac'h m'oa peurlennet buez ar zant ma laveraz : « Perak ez euz bet great kement a boan d'ar zant-ze ? Ne velan ket perag eo bet lakeat d'ar maro, p'e guir n'en doa great drouk ebet. Ha ma felle d'an dud kris-se e laza, perak beza hen dalc'het da c'houzanv poaniou ker spountuz epad keit amzer ? Ma vijen bet eno, me am bije tennet var an dud goues-se ha lezet ar zant da reded ».

— « Te c'hoar, mabig paour, eme an tad koz, ato e zeuz bet tud fall, hag ato an dud-se o deuz klasket ober drouk d'ar re vad. Brema e zeuz kant vloaz, epad an dispac'h vraz pe ar revolusion, oa evel e amzer sant Laurans. »

—« Tad koz, eme Herveik, en eur bokad dezan, kountit d'eomp eun histor en em gavet epad ar revolusion ».

An tad koz, ne c'helle nac'h netra de vab bihan, a stagaz dioc'htu gant e histor.

— « Neuze, emezan, hervez m'am meuz klevet gant va zad, ar veleien a ranke mont da guzat du-ma, du-hont,


Pajennad 185 :

er parkeier, er c'hoajou, er c'hreier ... Bez' e zoa tud digaloun hag a rea micher d'o diskuill d'ar Republikaned, hag ar re-ma, pa c'hellent tapa peg en eur beleg pe en dud vad a roe digemer d'ezo, o lakea var eur bilig-ru ha setu perag e zint bet hanvet an Dommerien.

Eun dervez e Kergoant (Erge-Vraz) edo an dud o vont da gousked : Ar c'hreg a ioa soken en he guele. Setu ma oue klevet trouz tud o vale hag o tostaat ; an nor n'oa ket prennet ha pemb Republikan a zilam en ti, eur c'hleze hag eur fuzulh gant peb-unan.

— « Aman ez euz eur beleg kuzet : it, sitoian, da chercher anezan d'eomp, a lavaraz dioc'htu ar mestr anezo d'ar penn-tiegez ».

— « Pell 'zo, n'am meuz guelet sae zu ebed em zi, a respountaz an ozac'h, goulskoude ma na fell ket d'eoc'h va c'hredi, klaskit oc'h-unan. — Evidon-me ne furchin ket, rag gout a ran ne gavin netra ».

— « It da lavaret kement-se à d'autres. Aman ez eue eur beleg kuzet. Digasit anezan dirazomp, ha da c'hortoz ni ne gollimp ket hon amzer ».

Ar Republikaned en e lakeaz ouz taol hag a reaz servicha d'ezo kig, bara guinis hag eur banne hini melen, ni petra 'ta. Evel Fanch ne rea van, mestr an dommerien a laveras :

« Ce citoyen ne fell ket d'ezan diskouez e pe leac'h eman al labouz-du : ne vo ket brao d'ezan choum aze beteg m'or bezo leunet hor c'hof : rag neuze ni a velfe a lemm eo hor c'hlezeier pe tenna a ra hor fuzulhou. — Rag bezit sur, citoyen, ni or bezo ar beleg, pe da benn, da gas ganeomp. Da c'hedal, daoust hag ama n'euz ket sidr ? — kers da gerc'hat, citoyen Jaouen, emezan, en eur drei ouz unan d'euz e e vignouned ».

Ma na fell d'eoc'h nemed sidr, e z'euz moien d'o servicha, eme Fanch. Kerkent an ozac'h a gemeraz eur skudel hag a bedaz ar mevel da ziskouez d'ezan an hent gant ar goulou. Er c'hao e chomchent eun tammig da zavarat, ha Fanch a lavaraz goustadik d'ar mevel : « Ne anavezan ket an diaoulou-ze, goest int d'ober ar brasa torfejou. Goulskoude, selaouit mad an dra-ma, neuz forz petra reint, choumit sioul : an distera a rafec'h, evit klask tec'het, a ve avoalc'h evit lakaat diskredi varnoc'h hag oc'h anaout ».


Pajennad 186 :

— « Ne fell ket d'in, eme ar mevel, beza penn kaoz euz ho maro, ha ne lezin ket ho laza. » Peoc'h, eme Fanch, c'houi a zo izoum ac'hanoc'h er vro-ma. N'eus beleg all ebed, ha ma vezoc'h lazet, piou a vadezo ar vugale, a lavaro an ofern ... Me am meuz pemp krouadur ; keit ha ma choumo ho mam ganto e c'hellan beza dinec'h, savet mad e vezint : ma c'hoarvez ganti beza lazet ive, Doue a gemero soursi anezo. Rak-se taolit evez, neuz forz petra reio ar bleizi-ze, grik ebed : petra rafec'h eneb pemb : ha dreist oll diouallit d'en em ziskuill ».

— Eun dra goulskoude 've mad da ober : me ia da lavaret da Ber an ti-plouz kas kelou d'ar Chouanted ema ar Republikaned ama. Bet e tleont beza vardro Briec gant Kornouaill » —« Kerzit memez tra ».

Ar mevel, pe ar beleg, evel ma keroc'h, a redaz da gaout Per, ha Fanch a deuaz en ti gant e sidr.

 

Fin an bajennad 186 :

A veac'h m'oa Fanch deuet tre, kabiten an dispac'herien a lavaraz : « allons, citoyens, buvons ; ha te, en eur drei ouz Fanch, ev ganeomp, muoc'h a nerz e pezo da stleja al loan-du ». — « Ne evan ket, eme an ozac'h, hag eur veach c'hoaz e lavaran d'eoc'h n'euz beleg ebed ama. Ne dal ket deoc'h. » — « Ni a velo ; ar pez a zo sur, ar beleg a gavimp pe varc'hoaz vintin e rin tro Gemper gant da benn var beg va c'hleze ».

Hanter-noz a zounaz. — « Allons, citoyen Jacques, a lavaraz ar mestr, kerz da furcha : me ia da domma, rag gleb oun ». — Jakez hag an tri all en em lakeaz raktal da glask ar beleg : furchet e oue ar c'hreier, ar c'hardiou, peb korn euz an ti.

Epad an amzer-ze Anna, ar c'hreg, a ioa meurbet ankeniet, evel ma c'helloc'h kredi. Heb sonjal, e loskaz eun uhanaden. Kerkent mestr an dommerien a c'halvaz e dud evit gwelet piou a ioa er guele. Fanch en em lakeaz etre ar guele hag inti en eur lavaret « Va greg eo ». — « Sitoianez, lavar e pe leac'h ema ar beleg ha ne vo great drouk ebed did ». — Anna a ioa ive eur gristenez euz an dibab. — « Pell 'zo, emezi, ne veler beleg ebed mui er vro ; ar re n'int ket bet lazet o deuz kemeret an teac'h. »

— « Ah ! evelse e reer goap ac'hanomp, eme as mestr en eur zistaga eur javedad gant Fanch, a gouezaz d'an douar. Gortoz ... », ober a reaz eur zell spountuz endro


Pajennad 187 :

d'ezan ha tapa a reaz eur gorden a ioa var leur an ti : araok m'en doa gellet Fanch sevel, en doa liammet daouarn Anna adrenv he c'hein. Neuze e lavaraz d'an ozac'h : « Ar beleg n'ema mui ama ? lavar d'eomp neuze da be leac'h eo eat. ). — « Ne lavarin ket — beleg ebed n'en deuz great droug d'in-me na d'id-te. Perag e fell d'id ober brezel d'ezo. » — « Lavar d'eomp e pe leac'h ema ar beleg, pe te 'po keuz. » — « Na lavarin ket. » Neuze var urz ar mestr, an tan a zo c'houezet dindan ar billig. Fanch a zonjaz na deuet e heur ziveza.

Goulskoucle Doue a zo oll-c'halloudek hag an den ne ra nemed ar pez ma lez anezan da ober. Fanch en d'oa ar brasa fisianz ennan. 0 klevet e vugale o lenva hag o velet stad truezuz e vreg, an daelou a deuaz en e zaoulagad. Lavaret a reaz ennan e-unan : « Guerc'hez Vari, grit eur zell a druez ouzin. Guelit va bugale, guelit Anna ! Petra deuint da veza goude va maro ? Ho polontez bezet great, o va Doue. Me 'zo kountant da vervel evidoc'h : mez diouallit an eneou keiz-se, diouallit ar beleg. Itron Varia Gerdevot, ma na vezan ket lazet gant ar bleizi gouez-ma, me 'roio d'eoc'h an daou ejen guella 'zo em c'hraou. »

Setu ma oue klevet eur vouez skrijuz o iouc'hal er pann all d'an ti : « Eh bien ! citoyen, laver d'eomp e pe leac'h ema al loan du pe me da lakeio var ar billig ruz. » Fanch a reaz eur zell ouz Anna hag e vreg a lavaraz d'ezan : « Na falgaloun ket ; Doue da vel. » Krenveat, Fanch a respountaz : « Ama n'euz loan du ebed. » — « Avoalc'h evelse » ; kroget e oue e Fanch, liammet e zaouarn adrenv e gein hag astennet var ar billig. Anna a bede kalounek, ar vugale a lenve forz eur ran-galoun oa o c'hlevet.

D'ar mare-ze, ar mevel a deu en ti. Pebez kalounad evitan ! Moudra a ranke var e himor evit miret da zifen an hini a roe e vuez evitan. Noue ket lezet pell amzer da zonjal : kroget e oue ennan ha liammet e dreid hag e zaouarn. Ne c'hellaz miret da skuill daelou a levenez pa glevaz Fanch o lavaret : « Gloar d'eoc'h, va Zalver, bezit meulet brema hag e peb amzer. Introun Varia Gerdevot, ho pet truez ouzin », e zaoulagad a joume da bara ouz an nenv evel p'en divije guelet ar Verc'hez : el leac'h diskouez kaout poan, morse n'oa bel ken laouen ha ken


Pajennad 188 :

chichan : lavaret e vije bet eno var eur guele plun. Ar republikaned a zelle an eil ouz egile : morse n'o doa guelet kement all : el leac'h anaout eno dorn Doue, en em lakeont da gounnari hag ar mestr a reaz tenna Fanch divar ar billig en eur lavaret : « Hema en deuz eun dra benag dindan e zillad hag a vir ouz an tan d'hen devi. »

Fanch a zo divisket : n'oue kavet varnan nemed eur skapular. Tolet e oue adarre var ar biliig, en noaz er veach-ma : ne c'houzanvaz poan ebed, kaer o devoue an dommerien ober tan.

« An tan ne zeo ket, eme ar mestr, va c'hleze a droc'ho. Edo o vont da skei, pa lavaraz unan euz e dud : « selaou ». E guirionez klevet a reer tud o tostaat, dioc'h an trous oa anet e na kalz anezo. « Ar Chouanted, eme unan. » Ar ger-ze a reaz d'ar bleizi-ze mont sot : sellet a reont an eil ouz egile evel tud diskiant : petra da ober : tec'het, mont da guzet ? hag amzer ? Goulskoude an trouz a dostea, a dostea... galoupat a raout er meaz, heb beza sonjet rei taol ar maro da Fanch.

Neubeud goude, ar Chouanted a ioa en ti, ha goude beza tennet Fanch divar ar billig ha diliammet ar beleg hag Anna, ec'h en em daolont oll d'an daoulin evit trugarekaat an Aotrou Doue hag introun Varia Gerdevot.

J.-L. Prigent [1].

3 Traduction française (en cours)

Page 186 :

Les chauffeurs

(Cette histoire a été racontée pour la première fois par le père Le Scao, sous une forme ébauchée)

C'est l'heure du repas du soir et tous les habitants de la maison sont assis autour de la table : d'un côté on voit le grand père avec ses deux petits enfants, Joseph et Hervé, et de l'autre les domestiques et le chef de famille lisent La Vie de saint Laurent. Hervé a des frémissements tout le temps, et la fillette dit quand la lecture fut achevée : « Pourquoi tant de malheur pour ce saint ? Je ne vois pas pourquoi on l'a fait mourir, car il est vrai qu'il n'était pas un homme mauvais. Ha ma felle d'an dud kris-se e laza, perak beza hen dalc'het da c'houzanv poaniou ker spountuz pendant tant de temps ? Si j'avais été de cette époque, j'aurais tiré sur ces gens-là et laissé le saint s'en aller ».

— « Tu sais, mon petit, dit le grand père, autrefois il y a toujours eu beaucoup de gens mauvais, et ces gens-là ont toujours cherché à faire du mal aux gens bien. Il y a maintenant cent ans, pendant la grande révolution, c'était comme du temps de saint Laurent. »

—« Grand père, dit Hervé avec un baiser, raconte nous une histoire de la révolution. ».

Le grand père, qui ne pouvait rien refuser à ses petits enfants, commença aussitôt son histoire.

— « Alors, dit-il, d'après ce que j'ai entendu de mon père, les prêtres devaient se cacher ici et ailleurs,



Page 185 :

dans les champs, les bois, les grottes ... Il y avait des gens sans cœur qui avait comme tache de les dénoncer aux Républicains, et ces gens-là , pa c'hellent tapa peg en eur beleg pe en dud vad a roe digemer d'ezo, les mettre sur une billig (plaque à crêpes) rouge, et c'est pourquoi on les a appelés les Chauffeurs.

Un jour à Kergoant (Ergué-Gabéric) des gens allaient se coucher : l'épouse était bien sous les draps dans son lit. Et voilà qu'on entend du bruit de gens qui marchent et s'approchent ; la porte n'est pas fermée et cinq Républicains entrent dans la maison, chacun tenant un sabre et un fusil.

— « Il y a un prêtre caché ici : toi, citoyen, da chercher anezan d'eomp », dit aussitôt le responsable au chef de famille .

— « Il y a longtemps que je n'ai pas vu un sarrau noir dans ma maison, répondit le chef de famille, cependant si vous ne me croyez pas, cherchez-le. — Pour moi ne fouillez pas, car j'ai dans l'idée que vous ne trouverez rien. ».

— « À toi je dirais ceci : à d'autres. Il y a ici un prêtre caché. Ramenez le, nous n'avons pas à perdre notre temps à attendre. ».

Les Républicains s'attablèrent et se servirent de la viande, du pain blanc et d'une goutte de jaune, ni petra 'ta. Comme François restait impassible, le chef des chauffeurs dit :

« Ce citoyen ne veut pas avouer où est l'oiseau noir : ne vo ket brao d'ezan choum aze beteg m'or bezo leunet hor c'hof : rag neuze ni a velfe a lemm eo hor c'hlezeier pe tenna a ra hor fuzulhou. — Rag bezit sur, citoyen, ni or bezo ar beleg, pe da benn, da gas ganeomp. Da c'hedal, de quoi il n'y a pas de cidre ici ? — va en chercher, citoyen Jaouen, dit-il, tourné vers l'un de ses compagnons ».

Si vous voulez du cidre, il y a moyen de vous servir, dit François. Kerkent an ozac'h a gemeraz eur skudel hag a bedaz ar mevel da ziskouez d'ezan an hent gant ar goulou. Er c'hao e chomchent eun tammig da zavarat, et François dit tout bas au commis : « Je ne connais pas ces deux diables, goest int d'ober ar brasa torfejou. Cependant, écoute bien ceci, il n'y a pas grand chose à faire, restez calme : an distera a rafec'h, evit klask tec'het, a ve avoalc'h evit lakaat diskredi varnoc'h hag oc'h anaout ».


Page 186 :

— « Je ne veux pas, dit le commis, être responsable de votre mort, et je ne les laisserai pas vous tuer ». Paix, dit François, vous êtes izoum ac'hanoc'h dans ce pays. Il n'y a plus du tout de prêtre, ha ma vezoc'h lazet, piou a vadezo ar vugale, a lavaro an ofern ... J'ai cinq enfants en bas âge ; keit ha ma choumo ho mam ganto e c'hellan beza dinec'h, savet mad e vezint : ma c'hoarvez ganti beza lazet ive, Doue a gemero soursi anezo. Rak-se taolit evez, neuz forz petra reio ar loups-là, grik ebed : petra rafec'h eneb pemb : ha dreist oll diouallit d'en em ziskuill ».

— Une chose cependant qu'il serait bien de faire : je vais dire à Pierre de Ti-Plouz de faire venir les Chouans jusqu'aux Républicains ici. Bet e tleont beza vardro Briec gant Kornouaill » —« Kerzit memez tra ».

Le commis, ou plutôt le prêtre, comme un ami proche, courut prévenir Pierre, et François rentra dans sa maison avec le cidre.

 

Suite page 186 :

Une fois François entré, le capitaine des révolutionnaires dit : « allons, citoyens, buvons ; et toi, s'adressant à François, bois avec nous, ça va apporter plus d'énergie pour pouvoir amener la laine-noire ». — « Je ne bois pas, dit le chef de famille, et une fois encore je vous dis qu'il n'y a pas de prêtre ici. Ne dal ket deoc'h. » — « Nous verrons ; ce qui est sûr, un prêtre a été remarqué venant hier matin autour de Quimper gant da benn var beg va c'hleze ».

Minuit sonna. — « Allons, citoyen Jacques, dit le chef, allez fouiller : je vais chauffer, car il fait humide ». — Jacques et les trois autres s'empressèrent de rechercher le prêtre : chaque abri, chemin et coin de la maison furent fouillés.

Pendant ce temps Anna, l'épouse, était très angoissée, evel ma c'helloc'h kredi. Sans réfléchir, e loskaz eun uhanaden. Le chef des chauffeurs commande à ses gens de vérifier qui était dans le lit. François qui se plaça entre elle et le lit répondit « C'est ma femme ». — « Citoyenne, dites-nous où est le prêtre et rien de mal ne vous sera fait. ». — Anna avait aussi une éducation chrétienne. — « Il y a très longtemps que je n'ai vu un prêtre dans les environs ; ils ne seront pas tués, étant en fuite. »

— « Ah ! comme ça on se moque de nous, dit le chef qui gifla François et le jeta à terre. Attends ... », ober a reaz eur zell spountuz endro


Page 187 :

d'ezan et ramassa une corde sur le sol de la maison : avant de mettre François debout, en doa liammet daouarn Anna adrenv he c'hein. Alors il dit au chef de famille : « Le prêtre n'est pas ici ? Dis-nous alors où il est allé. ». — « Je vous le dirai pas — aucun prêtre ne m'a fait de mal, ni à toi non plus. Pourquoi je voudrais lui faire la guerre ?. » — « Dis-nous où est le prêtre, ou alors tu vas le regretter. » — « Je ne vous le dirai pas. » Alors sur l'ordre du chef, un feu a été allumé sous la bilig. François pensa que son heure était arrivée.

Cependant Dieu a zo oll-c'halloudek hag an den ne ra nemed ar pez ma lez anezan da ober. Fanch en d'oa ar brasa fisianz ennan. 0 klevet e vugale o lenva hag o velet stad truezuz e vreg, an daelou a deuaz en e zaoulagad. Lavaret a reaz ennan e-unan : « Guerc'hez Vari, grit eur zell a druez ouzin. Guelit va bugale, guelit Anna ! Petra deuint da veza goude va maro ? Ho polontez bezet great, o va Doue. Me 'zo kountant da vervel evidoc'h : mez diouallit an eneou keiz-se, diouallit ar beleg. Itron Varia Gerdevot, ma na vezan ket lazet gant ar bleizi gouez-ma, me 'roio d'eoc'h an daou ejen guella 'zo em c'hraou. »

Setu ma oue klevet eur vouez skrijuz o iouc'hal er pann all d'an ti : « Eh bien ! citoyen, dis-nous où est la laine noire, ou alors nous te mettons sur la billig rouge. » Fanch a reaz eur zell ouz Anna hag e vreg a lavaraz d'ezan : « Na falgaloun ket ; Doue da vel. » Krenveat, Fanch a respountaz : « Ici il n'y a pas de laine. » — « Avoalc'h evelse » ; François est attrapé, ses mains liées dans le dos, et allongé sur la billig. Anna a bede kalounek, ar vugale a lenve forz eur ran-galoun oa o c'hlevet.


À ce moment, le commis entre dans la maison. Quel surprise ! Moudra a ranke var e himor evit miret da zifen an hini a roe e vuez evitan. On ne lui laissa pas une minute pour réfléchir : il fut attrapé et ses pieds et ses mains liés. Ne c'hellaz miret da skuill daelou a levenez pa glevaz Fanch o lavaret : « Gloire à toi, mon Sauveur, soyez béni maintenant et de tout temps. Notre-Dame de Kerdévot, ayez pitié de moi », e zaoulagad a joume da bara ouz an nenv evel p'en divije guelet ar Verc'hez : el leac'h diskouez kaout poan, morse n'oa bel ken laouen ha ken


Page 188 :

chichan : lavaret e vije bet eno var eur guele plun. Les Républicains se regardent les uns les autres : morse n'o doa guelet kement all : el leac'h anaout eno dorn Doue, en em lakeont da gounnari hag ar mestr a reaz tenna Fanch divar ar billig en eur lavaret : « Hema en deuz eun dra benag dindan e zillad hag a vir ouz an tan d'hen devi. »

Fanch a zo divisket : ils n'avaient trouvé qu'un scapulaire (vêtement religieux). Tolet e oue adarre var ar biliig, en noaz er veach-ma : ne c'houzanvaz poan ebed, kaer o devoue an dommerien ober tan.

« Le feu ne fera rien, dit le chef, mieux vaut le tabasser. Ils allaient frappé, quand l'un d'entre eux dit : « écoutez ». En fait on entendait des gens s'approcher, et faisant du bruit comme s'ils étaient très nombreux. « Les Chouans, dit l'un ». Ce mot rendit dingues les loups : ils se regardèrent les uns les autres, comme des déments : que faire : fuir, disparaître ? se dépécher ? Cependant le bruit se rapproche, se rappoche... galoper dehors dans la campagne, sans plus songer à donner la mort à François.

Un peu après, les Chouans étaient dans la maison, et ensuite François était tiré de la billig et le prêtre et Anna étaient déliées, ec'h en em daolont oll d'an daoulin en remerciement à Dieu et Notre-Dame de Kerdévot.

J.-L. Prigent [1].

4 Coupures de presse

5 Annotations

  1. Jean-Louis Prigent (1878-1962), prêtre du diocèse de Quimper, né à Guissény, ordonné en 1905, professeur à Saint-Yves Quimper ; 1906, hors diocèse ; 1907, vicaire à Briec ; 1926, chapelain de l'école du Sacré-Cœur de Lesneven ; 1933, recteur de Baye ; 1945, recteur de Lamber ; 1952, chapelain à Plouzané ; 1957, maison de Keraudren ; décédé le 9-03-1962. Publications : Miz Mari : eskobti Kemper ha Leon (Brest, Moullerez ru ar C'hastell, 1909). [Ref.↑ 1,0 1,1 1,2]
  2. « Feiz ha Breiz » est le premier journal hebdomadaire en langue bretonne, fondé en 1865 par le vicaire général Léopold-René de Léséleuc, sous la mandature de Mgr Sergent, et diffusé jusqu'en 1884, puis de 1899 à 1944, et enfin depuis 1945. De 1865 à 1883 la direction et rédaction furent assurées par Gabriel Morvan, puis par l'abbé Nédélec. En 1911, l'abbé Jean-Marie Perrot, rédacteur pour Feiz ha Breiz depuis 1902 en prend la direction jusqu'à sa mort en 1943. La revue Kroaz Breiz succéda de 1948 à 1950 à la revue Feiz ha Breiz, puis changea de nom pour s’appeler Bleun-Brug (1951-1984) quand elle commença à publier des articles en français. [Ref.↑]


Thème de l'article : Coupures de presse relatant l'histoire et la mémoire d'Ergué-Gabéric

Date de création : octobre 2012    Dernière modification : 26.10.2012    Avancement : Image:Bullorange.gif [Développé]